จิ๊งหน่อง

จิ๊งหน่อง หรือ ติ๊งหน่อง เป็นของเล่นพื้นบ้านของไทยที่ทำจากไม้ไผ่ซึ่งมีวิธีทำง่ายๆ ดังนี้

วัสดุที่ใช้
1. ไม้รวก
2. ไม้ไผ่
3. เชือกไหมพรม

วิธีทำ
การเตรียมส่วน จิ๊งหน่อง
1. ตัดไม้ไผ่ให้ได้ความยาวประมาณ 14 ซม. แล้วเหลาให้มีความกว้างประมาณ 8 มม. หนา 5 มม.
2. ตรงบริเวณเปลือกไม้ไผ่ (ด้านนอกของไม้ไผ่) ห่างจากปลายด้านหนึ่งประมาณ 5 ซม. ให้ใช้มีดเหลาตอก กดตั้งฉากกับผิวไม้ให้เป็นรอยลึกลงไปในเนื้อไม้เล็กน้อย ถัดจากจุดที่บากเป็นรอยนี้ประมาณ 2 ซม. ให้ใช้มีดกดตั้งฉากกับผิวไม้ไผ่ให้เป็นรอยลึกแบบเดียวกัน จากนั้นถากเอาผิวไม้ไผ่ที่อยู่ระหว่างรอยบากทั้ง 2 ออก แล้วจึงใช้มีดบากผิวไม้ไผ่ตรงจุดที่เป็นรอยบากเดิมทั้ง 2 ให้ลึกเข้าไปประมาณ 5 มม. ก็จะทำให้เห็นผิวไม้ไผ่เผยอ เหนือส่วนที่เอาผิวไม้ไผ่ออกไป
3. เหลาไม้ไผ่ส่วน 5 ซม. ที่กล่าวในข้อ 2 ให้เรียวไปทางปลาย (ส่วนนี้จะใช้เป็นที่จับ)
4. ส่วนปลายไม้ไผ่อีกด้านหนึ่งห่างจากปลาย 1 ซม. ให้ใช้มีดบากด้านในของไม้ไผ่เป็นรอยโค้งไปทางปลายให้บางเหลือเฉพาะผิว แล้วปลายสุดของผิวใช้มีดตัดแต่งให้มีลักษณะปลายแหลมเล็กน้อย
5. ตรงบริเวณห่างจากจุดบากในข้อ 4 เข้ามา 3 มม. ให้ใช้มีดบากลึกตั้งฉากลงไปในเนื้อไม้จนเกือบถึงผิวไม้ไผ่
6. ห่างจากจุดที่บากในข้อ 5 ประมาณ 5 ซม. ให้ใช้มีดบากเนื้อไม้ไผ่ไปจนเกือบถึงผิวจนจรดรอยบากตั้งฉากในข้อ 5 แล้วแกะเนื้อไม้ที่ถูกบากขึ้น แล้ว ใช้มีดกรีดส่วนนี้ให้เป็นร่อง 2 ร่องจนจรดผิวไม้ แบ่งความกว้างของไม้ไผ่ ออกเป็น 3 ส่วน จากรอยบากตั้งฉากในข้อ 5 จนถึงจุดที่ตรงกับรอยบากที่ห่างจากปลาย 5 ซม. ในข้อ 2
7. สำหรับส่วนด้านในส่วนที่ตรงกับผิวไม้ที่ได้ ถากผิวทิ้งในข้อ 2 ให้ถากเนื้อไม้ออก เหลือแต่ผิวไม้บางๆ ทำให้เวลากดปลายด้านที่ถากบางในข้อ 4 จะทำให้ 1/3 ที่อยู่ตรงกลางของความกว้างเนื้อไม้เผยอให้เกิดเสียงได้

การเตรียมกระบอกไม้รวก (ซึ่งเป็นที่เก็บจิ๊งหน่อง)
1. คัดไม้รวก ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1.5 – 2 ซม. ความยาว 15 ซม. โดยปลายด้านหนึ่งตัน (ตัดตรงกึ่งกลางข้อ)
2. เจาะรูปลายด้านตัน (ที่เป็นส่วนของข้อ) ให้เป็นรูที่จะสอดเชือกไหมพรมได้สะดวก

การประกอบ
1. ใช้เชือกไหมพรมเส้นหนึ่ง ยาวประมาณ 20 ซม. ให้ปลายด้านหนึ่งผูกกับพู่ไหมพรม เล็กๆ ส่วนปลายด้านหนึ่งสอดทะลุรูของกระบอกไม้รวกสอดลำไม้รวก แล้วนำปลายนี้ไปผูกกับจิ๊งหน่องตรงส่วนปลายด้านที่เป็นที่จับ (ในข้อ 3 )
2. เมื่อจะเก็บตัวจิ๊งหน่องให้ดึงพู่ไหมพรมถอยจากกระบอกพร้อมจับตัวจิ๊งหน่องสอดเข้าในกระบอก
3. เมื่อดึงไหมพรมจนสุด ตัวจิ๊งหน่องจะถูกเก็บในกระบอกเรียบร้อย ให้นำพู่ไหมพรม ไปปิดปลายกระบอกไม้รวก

วิธีเล่น
1. ดึงไหมพรมที่ปิดกระบอกไม้รวกออก แล้วเขย่าให้ตัวจิ๊งหน่องโผล่ออกมาจากกระบอกไม้รวก
2. ใช้มือซ้ายจับตัวจิ๊งหน่อง วางอยู่ที่ริมฝีปาก โดยริมฝีปากบนและล่างแนบกับช่องว่างตรงกลางของจิ๊งหน่อง โดยให้ผิวจิ๊งหน่องอยู่ด้านนอกพร้อมกับทำกระพุ้งแก้ม ให้เป็นโพรงฃ
3. ใช้นิ้วชี้มือขวาดันปลายจิ๊งหน่องเข้าหาตัว จะทำให้เกิดเสียงดังคล้ายเสียงดนตรี

"ของเล่นพื้นบ้านของไทย"

ขอขอบคุณแหล่งที่มาจาก หนังสือของ พิพิธภัณฑ์เล่นได้